حادثه زمانی روی داد که زائران عازم اجرای مراسم رمی جمرات بودند
بیش از دویست زائر ایرانی در حادثه روز گذشته در مکه کشته و زخمی شده‌اند.
سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی، به خبرگزاری ایرنا گفته است که آمار کشته شدگان ایرانی مکه به ۱۳۱ نفر رسیده که هویت شش تن از آنان هنوز مشخص نشده است. به گفته او، ۶۰ زائر ایرانی دیگر هم زخمی شده اند که ۵۵ تن از آنان در بیمارستان‌های ایرانی مستقر در منا و مکه و ۵ نفر دیگر در بیمارستان‌های سعودی بستری هستند.
پایگاه اطلاع‌رسانی این سازمان هم در روز جمعه، ۳ مهر (۲۵ سپتامبر) جدولی شامل اسامی ۱۱۹ نفر کشته‌شدگان این واقعه را همراه با شماره کاروان‌های آنها منتشر کرده است. این جدول نشان می‌دهد که تقریبا تمامی قربانیان از زائران مرد بوده‌اند. به نظر می‌رسد که هنگام وقوع حادثه روز گذشته، تعداد زیادی زائر ایرانی در محل حضور داشتند.
آقای اوحدی از احتمال افزایش این آمار هم سخن گفته و افزوده است که کمیته‌هایی برای شناسایی کشته‌شدگان ایرانی تشکیل شده و ماموران آن با مراجعه به بیمارستان‌های مکه و شهرهای اطراف، در صدد هستند ایرانیانی را که ممکن است به این بیمارستان‌ها انتقال یافته باشند شناسایی کنند. قرار است اجساد کشته‌شدگان طی چند روز آینده با هواپیما به ایران منتقل شود.
روز گذشته در جریان اجرای رمی جمرات که بخشی از مناسک حج در مکه است، شماری از زائران در اثر ازدحام جمعیت کشته و شمار دیگری زخمی شدند. مقامات عربستان سعودی شمار کشته شدگان این حادثه را دست کم ۷۱۷ نفر و تعداد زخمی ها را بیش از ۸۰۰ نفر گزارش کرده‌اند.
در مقابل، منابع خبری و برخی مقامات ایرانی تعداد تلفات را بیش از هزار نفر دانسته و دولت عربستان سعودی را مسئول این واقعه معرفی کرده‌اند. واحد مرکزی خبر، متعلق به سازمان رادیو و تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی، در گزارشی در این زمینه گفته است که “تا کنون ۱۲۰۰ نفر از حجاج کشته و بیش از ۲۰۰۰ نفر کشته شده‌اند.” ساعاتی بعد هم خبرگزاری مهر، رقم کشته‌شدگان را ۱۳۰۰ نفر گزارش کرد.
این خبرگزاری نوشته است که رئیس جمهوری ایران که به نیویورک سفر کرده است با ابراز تاسف از “مرگ بیش از ۱۳۰۰ زائر” در مراسم حج، گفته است “از عربستان می‌خواهیم با ستاد حج، با نماینده بعثه رهبری و نهادهای ایرانی که در آنجا برای کمک به زائران فعالیت دارند همکاری کند.”
همچنین، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور جمهوری اسلامی در نامه‌ای برای وزیر کشور عربستان سعودی خواستار همکاری آن کشور با نیروهای امدادی ایرانی مستقر در مکه و صحرای منا شد و برای اعزام نیروهای امدادی و کمک‌های پزشکی لازم به عربستان اعلام آمادگی کرد. وی گفته است که “جا دارد به طور دقیق علت بروز چنین حوادث تلخی بررسی شود و تلاش مضاعفی برای جلوگیری از اینگونه حوادث صورت پذیرد.”
پیشتر، وزارت خارجه جمهوری اسلامی کاردار عربستان سعودی را در ارتباط با این حادثه احضار کرده بود. به گزارش واحد مرکزی خبر، معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه “مقامات عربستان سعودی را مسئول این حادثه دانست و تاکید کرد که آنان باید فورا اقدامات موثری را برای مدیریت بحران موجود و تامین امنیت کامل زوار به عمل آورند.” براساس این گزارش، وی افزود که “بی‌تدبیری مقامات ذیربط عربستان سعودی در تامین امنیت حجاج غیرقابل اغماض است.”
علاء الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز بر اعزام کمیته کارشناسی حقیقت‌یاب از ایران به عربستان تاکید کرده و گفته است که “هیچ اعتمادی به گزارش‌های دولت عربستان وجود ندارد.” به گفته او، دولت عربستان به ماموران حج و زیارت ایران و دیگر کشورها اجازه ورود به بیمارستان‌ها را نمی‌دهد.
حادثه کشته شدن زائران در جریان مراسم رمی جمرات در روز گذشته نخستین حادثه از این نوع طی چند دهه اخیر نیست. به گفته مقامات سعودی، در این بخش از مناسک مهم حج، حدود دو میلیون زائر از کشورهای مختلف جهان در طول روز در اجرای مراسم پرتاب سنگ به سوی نماد شیطان شرکت می‌کنند و در گذشته، ازدحام و بی‌نظمی جمعیت عامل وقوع حوادث مرگبار در این مراسم عنوان شده است.
مقامات سعودی دستور تحقیقات برای یافتن علت وقوع حادثه روز گذشته را داده‌اند هر چند به طور مقدماتی، دلایلی برای آن ذکر شده است. به نقل از برخی منابع سعودی گزارش شده است که با توجه به کثرت جمعیت، برخی زائران در مسیر حرکت به سوی محل پرتاب سنگ بی‌نظمی ایجاد کردند و در نتیجه آن، شماری از زائران زیر دست و پای دیگران کشته و زخمی شدند. برای جلوگیری از ازدحام ناگهانی جمعیت، مقامات سعودی جدول زمانی مشخصی را برای شرکت گروه‌های مختلف زائران از کشورهای گوناگون در این مراسم تدوین می‌کنند و برخی منابع سعودی عدم توجه به این زمانبندی را مسئول حادثه دانسته‌اند.
حدود دو هفته پیش هم یک جرثقیل که برای انجام کارهای ساختمانی در نزدیکی مسجد الحرام مستقر بود به روی جمعیت سقوط کرد و بیش از یکصد کشته برجای نهاد که تعدادی از آنان از زائران ایرانی بودند.
حوادث مرگبار اخیر در جریان مراسم سالانه حج تمتع تنها چند ماه پس از آغاز زمامداری ملک سلمان، پادشاه جدید سعودی، و تغییرات در مقامات ارشد و تحولاتی در سیاست خارجی و منطقه‌ای آن کشور روی داده است.
از جمله این تحولات، واکنش عربستان سعودی به توافق هسته‌ای ایران و آمریکا و همچنین آغاز عملیات نظامی ارتش عربستان در حمایت از رئیس جمهوری و دولت یمن بوده است. حدود یک سال پیش، شبه نظامیان گروه موسوم به حوثی‌ها، که یک گروه زیدی مذهب است، با تصرف صنعا، پایتخت یمن، قدرت را در دست گرفتند و باعث شدند تا چند ماه بعد، رئیس جمهوری و اعضای دولت از کشور خارج شوند. ایران حامی حوثی‌هاست و عربستان، همراه با سازمان ملل و اکثر کشورهای جهان، دولت در تبعید یمن را به رسمیت می‌شناسند.
از زمان استقرار جمهوری اسلامی، روابط بین حکومت روحانیون شیعه در ایران و حکومت خاندان سلطنتی وهابی در عربستان دستخوش نشیب و فراز و در اکثر مواقع سرد بوده است. در سال‌های اخیر، اختلاف دو طرف بر سر جنگ داخلی سوریه، وضعیت عراق و اخیرا درگیری نظامی در یمن باعث تیره‌تر شدن این روابط شده و مقامات و رسانه‌های جمهوری اسلامی انتقادات شدیدی را به خصوص از عملیات نظامی عربستان در یمن به عمل آورده‌اند.
پس از وقوع حادثه روز گذشته، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، خواستار “مسئولیت پذیری” دولت عربستان در قبال این حادثه شد.